Wel of niet toegeven aan je ex-partner?

Eén van de moeilijkste kwesties in een samengesteld gezin is hoe je omgaat met de ex-partner(s). Als je geluk hebt, kunnen jullie nog goed of in elk geval redelijk met elkaar door één deur, kun je samen werkbare afspraken maken, gunnen jullie elkaar een nieuw leven, en gunnen jullie het de kinderen dat ze het in beide thuizen leuk hebben. In dat geval lees dan hier hoe je problemen met de moeder (of vader) van je stiefkinderen kunt voorkomen.  

Helaas, niet iedereen heeft dit geluk. Er zijn ex-partners die overal moeilijk over doen, die nooit toegeven, die helemaal in de slachtofferrol zitten, zich doodongelukkig voelen en er hun levenswerk van gemaakt hebben om te voorkomen dat jij in je nieuwe gezin gelukkig wordt. En ik heb het nu niet over situaties waarin jij alleen maar de overtuiging hebt dat dit zo is (dat komt ook nog weleens voor), maar over situaties waar dit werkelijk zo is. Omdat de ex kennelijk baat heeft bij het slachtofferschap of omdat er sprake is van ernstige psychiatrische problematiek of wat dan ook.

De grote vraag is: hoe ga je hier in vredesnaam mee om?

Het allerbelangrijkste als je in deze situatie zit, is dat jij en je nieuwe partner het samen eens zijn over de aanpak. 

Toegeven en voor de rust gaan
Je kunt samen besluiten dat je voor de lieve vrede, en de rust van de kinderen en jullie zelf, heel veel toegeeft. Dat kan een goede tactiek zijn, als de ex-partner zich dan rustig houdt, en als jullie er tegen kunnen dat het ‘niet eerlijk’ is. Je brengt dan een offer, en je weet waar je het voor doet: voor de rust van de kinderen en jezelf. Het kan ook zijn dat je toegeeft omdat jullie bang zijn dat de ex-partner anders de kinderen zo tegen jullie op zal zetten dat ze niet meer willen komen. Dat is geen ongegronde angst, want kinderen die te maken hebben met ruziënde ouders, voelen zich vaak gedwongen om te kiezen voor één van die ouders. En vaak kiezen ze dan de ouder die het meest zielig is. Soms kun je dit voorkomen door toe te geven. Het kan zijn dat je dit een tijd moet volhouden, en dat de ex-partner op den duur uit haar slachtofferrol stapt, bijv. als deze zelf een partner krijgt, die ook kinderen heeft, en die haar of hem een spiegel voorhoudt.

De biologische ouder volgen of vertrekken
Als jullie het over deze aanpak niet eens worden, omdat het te oneerlijk voelt, of omdat één van jullie het gevoel heeft dat het toch niet helpt, dan wordt het heel erg lastig om dit vol te houden. Ik ken verhalen waar de man toe wil blijven geven uit angst zijn kinderen te verliezen, en de nieuwe partner zich daardoor zo op het tweede plan voelt staan, dat er voor haar niet mee te leven is. Dan krijgen ze hier samen steeds vaker en steeds ernstiger ruzies over. Mijns inziens heb je dan als nieuwe partner twee keuzes: óf je volgt de biologische ouder  in zijn of haar tactiek (en zet je eigen gevoelens aan de kant), óf je besluit te vertrekken. Ik weet niet wat het beste besluit is. Dat zal van de situatie afhangen. Maar als je geen besluit neemt, dan blijven jullie hier samen ruzie over maken, en kost de ex-partner jullie zoveel energie dat er niemand in het gezin meer gelukkig is.

Standvastig  zijn en niet toegeven
Het kan ook zo zijn dat jullie het er samen over eens zijn dat altijd toegeven aan de ex-partner geen optie is, omdat jullie merken dat het dan van kwaad tot erger gaat. De ex-partner gaat zich steeds minder houden aan de afspraken in de ouderschapsregeling en gaat steeds meer van jullie eisen (geld, of wat jullie wel en niet met de kinderen kunnen doen als die bij jullie zijn, of dat de nieuwe partner weg is als de kinderen er zijn). In die gevallen doen jullie er goed aan om steeds samen te bespreken aan welke vragen of eisen je wel tegemoet wil komen, en aan welke niet. Je kunt hierbij kijken naar het belang van de kinderen, de onrust die het in jullie gezin teweeg brengt, en of je de kwestie belangrijk genoeg vindt om er de strijd over aan te gaan. Zet rustig alle voor- en nadelen op een rijtje, en bespreek welk gevoel je erbij hebt. Het is belangrijk dat je dit samen doet en het erover eens wordt, anders komt het tussen jullie in te staan.

Communicatie naar de ex-partner
Komen jullie samen tot de conclusie dat je op een bepaald punt niet toe wil geven, dan is het zaak om dit helder te communiceren naar de ex-partner. Je zegt vastberaden dat je dit niet wil doen of het hier niet mee eens bent. Doe dit respectvol, dus zonder verwijten (dus niet: heb je nou alweer iets te zeuren; moet het nou alweer anders). Als je een reden geeft (wel zo netjes), houd het dan kort, en houd het bij jezelf. Zeg bijvoorbeeld “voor ons is dit praktisch niet uitvoerbaar”, of “wij hebben zelf al plannen dus het komt ons niet uit om dit weekend af te wijken van de afspraken in het ouderschapsplan”. Eventueel kun je nog een suggestie toevoegen voor een andere oplossing.

Communicatie beperken
Soms komen er zoveel mails met vragen en eisen en verwijten van de ex-partner, dat je er een dagtaak aan zou hebben om overal op in te gaan. Los van de tijd en de energie die dit kost, gaat het ook je hele leven en je stemming (en waarschijnlijk ook die van je nieuwe partner) beheersen. Mensen krijgen hier een burnout van, ze liggen ervan wakker, en ze krijgen er ruzie over met hun nieuwe partner. Het is dan zaak om de communicatie met je ex te beperken. Deel haar of hem mee dat je de mails voortaan op een vast tijdstip per week zult beantwoorden. Scan ze dan, en pik er de vragen uit. Bespreek die met je nieuwe partner (liefst ook één keer per week), en reageer vervolgens kort. Reageer niet op verwijten, oude koeien, en dreigementen. Wees in je reactie vriendelijk en respectvol, en tegelijkertijd vastberaden. Wens je ex een prettige avond.

Het gesprek met je ex-partner aangaan, of niet
Mochten er veelvuldige vragen om een gesprek komen, vraag dan waar het over zou moeten gaan en wat je ex-partner ermee zou willen bereiken? Als je dit een belangrijk onderwerp vindt, waarbij het ook belangrijk is dat jullie op de hoogte raken van elkaars mening hierover, maak dan een afspraak. Stel voor dat jullie het bij de genoemde punten houden, en spreek af om geen andere kwesties aan de orde te stellen. Trek er een bepaalde hoeveelheid tijd voor uit. Kies een geschikte locatie. Het voordeel van een neutraal terrein (café, restaurant) is dat er dan andere mensen aanwezig zijn, waardoor het minder snel emotioneel wordt. Neem je voor om vooral te luisteren, en vraag je ex ook of ze naar jou wil luisteren. Verwacht er niet teveel van, dan word je ook niet teleurgesteld. Door het gesprek af en toe aan te gaan, voorkom je dat je ex jou verwijt dat jij niet wil praten, en je geeft je kinderen het voorbeeld dat overleg altijd mogelijk is. Ben je bang dat je emotioneel wordt tijdens zo’n gesprek en je niet in kunt houden, maak dat dan duidelijk aan je ex en vraag haar om haar zorgen en haar voorstel voor een oplossing via de mail aan jou kenbaar te maken.

En de kinderen dan?
Vastberaden ‘nee zeggen’ is niet gemakkelijk. Er is altijd de angst dat de ex-partner dan tegenmaatregelen neemt, de kinderen tegen jullie opstookt (dat kan ook door heel zielig te doen), of hen bij jullie weghoudt. Bespreek dit risico samen. Hoe groot is het, en als het bewaarheid wordt, hoe gaan jullie er dan samen mee om? Gaan jullie dan toch toegeven, of houden jullie voet bij stuk in het vertrouwen dat jullie kinderen (ooit) wel (gaan) begrijpen waarom jullie niet overal aan toe willen geven en (gaan) inzien dat jullie eigenlijk zo verkeerd nog niet zijn.

Als de kinderen groot genoeg zijn, kun je hen uitleggen dat mama iets graag wil, maar dat jullie dat niet willen en daarom 'nee' gezegd hebben (of gaan zeggen). Dat kun je ook zeggen als de eisen via de kinderen tot jullie komen. Er zijn bijv. kinderen die alleen naar papa willen komen, als de stiefmoeder er niet is. Dan kun je zeggen dat je begrijpt dat het belangrijk voor hen is om tijd met papa alleen te hebben, en jullie kunnen dan met het kind op zoek gaan naar een manier waarop dat gerealiseerd kan worden. Maar tegelijkertijd leg je uit dat jullie van elkaar houden, dat jullie allebei in dit huis wonen, en dat je in een goede relatie niet de ander om het weekend het huis uit kunt zetten. Of dat dat misschien wel kan, maar dat jullie dat niet willen, hoeveel je ook van je kinderen houdt. Zeg ook tegen de kinderen dat je beseft dat jullie samenzijn van de kinderen vraagt dat ze zich aanpassen en dat je ook goed ziet hoe moeilijk dat voor hen is. Dan voelen de kinderen zich in elk geval gezien en dat is heel belangrijk voor hen. Zorg dat je in zo’n gesprek rustig blijft. Jij bent de volwassene.

Geef kinderen een voorbeeld
Kiezen voor jezelf en je eigen geluk mag. Je geeft je kinderen daarmee ook een goed voorbeeld. Jullie hebben er voor gekozen om na de scheiding weer iets van je leven te maken. Jullie willen daarbij rekening houden met de kinderen, en er voor de kinderen zijn. Ze zijn altijd welkom. Maar kinderen, en jullie ex-partner, gaan niet bepalen hoe jullie je leven inrichten. Je leert je kinderen tegelijkertijd dat ze niet altijd krijgen wat ze graag zouden willen en je laat hen zien hoe je op een respectvolle, duidelijke manier grenzen stelt.

Een rechtszaak of onderzoek door Veilig Thuis
En wat als de ex-partner zich door jullie nee zo in het nauw gedreven voelt dat ze een rechtszaak tegen jullie aanspant, of Veilig Thuis op je dak stuurt? Dit komt voor, en het is uitermate vervelend en pijnlijk. Overigens, is het soms alleen maar een dreigement en dat kun je dan het beste negeren. Ligt er uiteindelijk toch een brief van een advocaat op de deurmat, dan zit er niks anders op dan zelf ook een goede advocaat te zoeken en je te verweren. Als je je altijd respectvol gedragen hebt, en je aan het ouderschapsplan gehouden hebt, dan heb je weinig te vrezen. Vraag de advocaat wat je zelf kunt aanleveren om de kosten zoveel mogelijk te beperken.  

Ook de hulpverlening zul je te woord moeten staan, al is het maar om te voorkomen dat je als onwillige ouder wordt aangeklaagd. Het helpt als je rustig en respectvol blijft en het bij de feiten houdt. Bereid de gesprekken samen voor, en probeer uit de emotie te blijven. Soms zijn hulpverleners zo ingenomen door het verhaal van de ex, dat ze niet meer objectief naar jouw verhaal kunnen luisteren. Vraag in dat geval om een andere hulpverlener.

Doe het samen
Wat het allerbelangrijkste is in dit hele verhaal, is dat je het samen met je nieuwe partner doet, het er samen over hebt, samen tot een aanpak komt, en elkaar steunt als het moeilijk is. Als jullie dat voor elkaar krijgen, dan weet ik zeker dat jullie samen een goede toekomst tegemoet gaan.

Februari 2020
Nanda Poulisse, Gezinspraktijk Gestel 

Let op: Deze blogs verschijnen 12 oktober 2024 in boekvorm en zijn dan na een tijdje online niet meer beschikbaar. Het boek heet Stief-wijzer. Een gids voor samengestelde gezinnen. Je kunt het bestellen in de webshop van de Stiefacademie Nederland. 

Meer lezen? 
Problemen met de moeder van mijn stiefkinderen
Ouderverstoting: wat als je kinderen niet meer willen komen
Vaders en hun rol in het samengestelde gezin

Je mag deze blog gerust delen. Ik ben er blij mee.