« terug naar het overzicht

Wat maakt grenzen stellen zo moeilijk in een stiefgezin

22 augustus 2017

Wat maakt grenzen stellen zo moeilijk in een stiefgezin?

Veel stiefouders hebben moeite met grenzen stellen. Ik ben me er eens in gaan verdiepen en kwam uit bij de boeken van Alice van der Pas, onlangs helaas overleden. Ze schrijft over 'gewone' ouders, maar de vertaalslag naar stiefouders is snel gemaakt.

"Elke ouder stelt dagelijks ontelbare grenzen, veel meer dan hij of zij zich bewust is. Alleen al met een kind uit bed, aangekleed, ontbeten en op tijd naar school krijgen, zijn zesendertig grenzen en grensjes gemoeid. Is het kind humeurig, dan worden het er tweeënzeventig”, aldus Alice van der Pas in deel 2 van het Handboek Methodische Ouderbegeleiding (p.51). Dat zijn dus 36 tot 72 situaties waarin het kind iets anders wil dan de ouder. En in al die situaties heeft de ouder de keuze om een grens te stellen met het risico dat het kind de pest in heeft, of het er maar bij te laten omdat dat minder energie kost en het kind dan gewilliger blijft. Grenzen stellen werkt verwijderend, en als je een stiefouder bent, en juist bezig bent om een band op te bouwen met de kinderen van je partner, dan is dat knap lastig.

Moet je dan eigenlijk wel grenzen stellen als stiefouder, of laat je dat beter over aan de biologische ouder? Dat lijkt een simpele oplossing, maar zo simpel ligt het helaas niet.

Soorten grenzen en de gezagsrelatie
Alice van der Pas noemt vijf verschillende soorten grenzen die kinderen overtreden, waarna ouders (en dan bedoelt ze iedereen die zich verantwoordelijk voelt voor het kind, dus ook stiefouders, grootouders, leerkrachten, etc.) voor de keuze staan om de grens nog eens duidelijk neer te zetten, en het kind erop aan te spreken, of om dit te laten gebeuren omdat het soms beter is of voelt om de lieve vrede te bewaren. Het blijft dus een wikken en wegen. Soms is het in jouw belang of het belang van het kind om de grens duidelijk te stellen, en soms is het in ieders belang beter om het maar te laten gaan.

1. Het kind overschrijdt een grens van de ouder zelf. De ouder is het zat, en roept het kind daarom een halt toe. En nu heb ik genoeg van jullie geruzie. Ophouden of naar buiten.
2. Het kind dreigt een eigen grens te overschrijden. Het raakt over zijn toeren, het is doodmoe, het is het hele overzicht kwijt. Nu gaat je vriendje naar huis, kom ik stop je in bed, komend weekend ga je niet uit, ga nu eerst eens opruimen.
3. Het kind overtreedt een huishoudelijke grens of afspraak. De afspraak is dat je helpt met tafel afruimen, ik wil dat je de deur van de wc op slot doet, of juist niet, je mag niet ongevraagd een zak chips open trekken
4. Het kind overtreedt een sociale grens, die van respect voor andermans gevoelens, territorium of mening. Hierdoor hebben anderen last van het gedrag van het kind. Je mag een ander niet uitlachen of negeren, of aan de spullen van een ander zitten. Jij zou het toch ook niet leuk vinden als andere kinderen jou uit zouden lachen. Hoe denk je dat het voor mij is als niemand hier iets tegen mij zegt? Hoe zou je het vinden als je stiefbroer op jouw smartphone zat? Kinderen zijn overigens al heel jong gevoelig voor deze grenzen en willen ze best respecteren. Dan is het wel belangrijk dat je ze rustig en als zodanig brengt.
5. Het kind overtreedt de regel waarop het gezag van de ouder is gebaseerd. Dit is een belangrijke regel die de relatie tussen ouder en kind definieert. De regel luidt: ‘er moeten regels zijn en niet het kind maar de ouder (volwassene) stelt ze’. Als het kind deze regel niet respecteert, dan is dit een overtreding van een principiële soort. Het kind aanvaart het gezag van deze ouder niet.

In een stiefgezin is de overschrijding van regel 5 vaker aan de orde dan in een kerngezin. Vaak heeft dit te maken met loyaliteit, of met boosheid. De kinderen willen niet dat hun ouder een nieuwe partner heeft, en ze willen al helemaal niet dat die iets over hen te zeggen heeft. Het kan ook zijn dat het kind niet twijfelt aan de gezagsrelatie, maar dat de ouder denkt dat dit zo is, omdat hij of zij daar zelf onzeker over is.

Advies voor ouders in stiefgezinnen:

1. Ga het gesprek aan over grenzen. Bespreek de verschillende soorten grenzen die er zijn. Bespreek ook welke grenzen jullie belangrijk vinden, wat kan echt niet, en wat wil je nog wel door de vingers zien? Wie spreekt de kinderen waar op aan? Op deze manier bespreek je dus wie welke rol neemt in de opvoeding.
2. Het kan ook heel zinnig zijn om te bespreken hoe je de grenzen handhaaft. Wat zijn de kinderen gewend, en hoeveel ruimte is er om hier een eigen vorm aan te geven?
3. Het is belangrijk dat de biologische ouder de stiefouder ondersteunt in de afgesproken rol (en andersom).
4. Zet de gezagsrelatie duidelijk neer. De biologische ouder vertelt aan de kinderen dat ze ook naar de stiefouder moeten luisteren. Vanuit onze verantwoordelijkheid als volwassenen, bepalen wij hier in huis de regels. Wij zorgen voor jullie, wij zijn bezorgd om jullie en daarmee hebben wij ook wat te zeggen over jullie.

Let op: Deze blogs verschijnen 12 oktober 2024 in boekvorm en zijn dan na een tijdje online niet meer beschikbaar. Het boek heet Stief-wijzer. Een gids voor samengestelde gezinnen. Je kunt het bestellen in de webshop van de Stiefacademie Nederland. 

P.S. Deel je deze blog met familie en vrienden die ook tips kunnen gebruiken bij de opvoeding? Daar doe je hen en mij een plezier mee.