Vaders en hun rol in het samengestelde gezin

Het gaat nogal eens over vaders in de Bewuste Stiefmoeders Community (besloten Facebookgroep). Er zijn vaders die helemaal niks doen met hun kinderen en alle zorg aan de stiefmoeder overlaten. Die stiefmoeder krijgt daar genoeg van. Ze is toch niet aangenomen als kinderoppas, verzorgster, huishoudster. Er zijn ook vaders die zich in het weekend waarin de kinderen uit hun eerste relatie komen, alleen nog maar om die kinderen bekommeren. Het hele weekend draait dan om de bezoekende kinderen en de nieuwe partner en haar kinderen of hun gezamenlijke kinderen worden compleet genegeerd). En dan zijn er nog vaders die alles goed vinden van hun kinderen, en die de nieuwe partner niet steunen wanneer die kinderen haar negeren, met rollende ogen aankijken, uitschelden, of een grote mond geven, en die zich niet  houden aan de afspraken over de opvoeding die ze met hun nieuwe partner gemaakt hebben. En natuurlijk zijn er ook nog allerlei combinaties mogelijk.

Ik vraag me dan weleens af: hebben we hier nou te maken met vaders die niet willen, die niet kunnen, of die niet durven? Ik vermoed dat het vooral een kwestie is van niet kunnen en niet durven.

Vaders die niet weten hoe het moet
Als je man in zijn eerste relatie de verzorging compleet overliet aan de moeder van de kinderen, als hij zelf ook zo is opgevoed, dat zijn vader buitenshuis werkte en zijn moeder het huishouden en de kinderen deed, dan vindt hij het misschien wel normaal dat zijn nieuwe partner dat ook allemaal doet. En dan weet hij mogelijk ook helemaal niet hoe dat moet, kinderen verzorgen, naar bed brengen, hun zorgen met hen bespreken, eten koken, wassen, strijken. Dikke kans dat hij ook geen flauw idee heeft hoeveel tijd en energie dat allemaal kost. Het kan goed zijn dat zijn eerste huwelijk hier op stuk gelopen is.

Als je zo’n man hebt, en je houdt zoveel van hem dat je bij hem wil blijven, dan is het een kwestie van langzaam opvoeden (behalve natuurlijk als jij geen moeite hebt met deze taakverdeling). Bespreek dan met hem dat jij een andere taakverdeling wil in huis, dat het zijn kinderen zijn, en dat jij daar best iets voor wil doen, maar dat hij ook zijn steentje bij moet dragen. Zijn kinderen zijn op de eerste plaats zijn verantwoordelijkheid. Vraag ook gerust in hoeverre de taakverdeling in huis een rol gespeeld heeft bij het stuklopen van de eerste relatie, en vraag hoe hij denkt te voorkomen dat dit weer gebeurt. Als dan blijkt dat de wil er wel is, maar dat hij gewoon niet weet hoe hij dat allemaal aan moet pakken, dan kun je ervoor kiezen om hem te gaan coachen met betrekking tot de kinderen, en zul je hem stapje voor stapje wegwijs moeten maken in het huishouden. Het belangrijkste is dan vooral ook dat je dingen aan hem overlaat, en het aan hem toevertrouwt dat hij het op zijn eigen manier doet. Mannen brengen hun kinderen op een andere manier naar bed dan vrouwen, ze doen andere spelletjes, en ze stofzuigen misschien niet zo secuur als vrouwen. Wat de omgang met de kinderen betreft, hun band is sterk, want een bloedband. Misschien zou jij op een andere manier met hen omgaan, maar voor hen is het goed, want het is hun vader. En ze zijn waarschijnlijk al blij met de aandacht die ze krijgen.

De volle aandacht voor de kinderen
Als het hele weekend om zijn kinderen draait, dan kunnen er twee dingen aan de hand zijn. Het eerste is dat vader blij is dat de kinderen er zijn, en er ook zoveel mogelijk voor hen wil  zijn. Hij zal dan bijvoorbeeld niet in het weekend dat zijn kinderen komen met zijn nieuwe partner uitgaan. Alles moet wijken voor de kinderen. Hij voelt zich namelijk schuldig als de kinderen speciaal voor hem komen, en hij er dan niet met volle aandacht voor hen is. Ik vind dit wel begrijpelijk. Als je je kinderen al zo weinig ziet, dan wil je er ook voor hen zijn. Meestal werkt het goed als vader een deel van het weekend met alleen zijn bezoekende kinderen doorbrengt, maar een deel van de tijd ook besteed wordt aan het gehele nieuwe samengestelde gezin. Ik hoor de laatste tijd vaak dat het lijkt alsof er twee gezinnen zijn: vader met zijn kinderen en moeder met het gezamenlijke kindje. Ik denk dat er wel twee gezinnen zijn, maar dat die zouden moeten bestaan uit het kleine gezin (vader, moeder en gezamenlijke kinderen) en het grote gezin (vader, moeder en alle kinderen en stiefkinderen). Heeft moeder zelf ook al kinderen uit een eerdere relatie, dan zijn er wellicht nog meer gezinsvarianten. Maar waar het om gaat is dat vader en moeder de basis zijn, en de kinderen er in wisselende samenstellingen bij komen. Iedere samenstelling mag zijn eigen tijd en aandacht krijgen, maar het grote geheel verdient ook aandacht.

Pretweekenden uit angst
Het komt ook voor dat het hele weekend om vaders kinderen draait uit angst dat ze anders niet meer willen komen. Soms gaat dit zo ver dat het weekend wordt volgepropt met leuke activiteiten, want stel je voor dat de kinderen het niet leuk genoeg vinden. Ik vermoed dat deze angst ongegrond is. Kinderen willen hun vader zien, omdat hij hun vader is, en ze voor 50% hem zijn. Natuurlijk willen ze ook aandacht van hem, maar ze willen zeker ook vastigheid, veiligheid en stabiliteit. Ze willen ervan op aan kunnen dat hij er voor hen is, als ze hem nodig hebben.

Deeltijdvaders en opvoeden
Dezelfde angst speelt waarschijnlijk ook een rol als vader alles goedvindt van zijn kinderen, en zijn nieuwe partner niet steunt wanneer die grenzen stelt. Opvoeden en grenzen stellen is nou eenmaal iets dat met gesputter gepaard gaat. Het werkt verwijderend (zie de blog hierover). Als vaders onzeker zijn over hun band met hun kinderen, dan durven ze die strijd niet aan te gaan. In die gevallen is het belangrijk om met de vader te bespreken waar zijn onzekerheid vandaan komt. Mogelijk is er sprake van schuldgevoel over de scheiding, mogelijk heeft hij zelf nooit een goede band gehad met zijn vader. Je weet het niet, en alleen in een gesprek hierover kunt je duidelijkheid krijgen. Het helpt ook om uitleg te krijgen over hoe dat werkt met opvoeden. Dat gesputter normaal is, maar dat kinderen wel behoefte hebben aan duidelijkheid en begrenzing. Soms moeten vaders (en moeders) ook leren hoe je dat doet, grenzen stellen. Dreigen met straf is minder geschikt dan een beloning in het vooruitzicht stellen (voorlezen, samen voetballen, extra halfuurtje tv kijken) (zie: stiefkinderen opvoeden zonder straf, kan dat)?. Pas wel op met het stellen van voorwaarden aan leuke gezamenlijke activiteiten: bijv. als jullie allemaal je kamer opruimen dan gaan we picknicken. Je komt in de problemen als één van de kinderen niet aan de voorwaarden voldoet. Bovendien is het belangrijk om samen leuke dingen te doen. Ook een halsstarrig kind heeft behoefte aan kwaliteitstijd samen. Maak die dus niet afhankelijk van zijn gedrag.

Klagende kinderen
Tenslotte kan er ook nog de angst zijn dat de kinderen bij hun moeder vertellen dat het niet leuk was bij vader. Dat komt voor, maar vaker vanuit loyaliteitsproblemen, omdat kinderen denken dat moeder het fijn vindt om dat te horen, dan omdat ze het bij vader saai vinden en omdat hij grenzen stelt. Natuurlijk kan het zijn dat kinderen klagen over het heen-en-weer gereis in het weekend. Dat is ook vermoeiend, en zeker oudere kinderen willen zelf hun weekenden invullen. Maar klachten over de invulling en het stellen van grenzen komen niet zoveel voor als er voldoende aandacht is voor de kinderen in de weekenden. Klagen ze toch, ga dan serieus en met een open houding het gesprek hierover aan met hen (of met hun moeder als de kinderen klein zijn). Luister naar wat ze zeggen en vraag wat ze anders zouden willen. Dat wil niet zeggen dat je meteen moet doen wat ze voorstellen, maar je kunt er wel rekening mee houden, of je kunt uitleggen waarom je hun voorstel niet over wilt nemen.

Klagende bio-moeders
Soms is er bij vaders nog veel angst voor de afkeuring van de biologische moeder. Dan vrezen ze dat er na het weekend klachten komen over hoe het weekend was, en hoe er omgegaan is met de kinderen. Dergelijke klachten komen nogal eens voor, want veel biologische moeders vinden het heel moeilijk om hun kinderen los te laten, en  zijn oh zo bezorgd. En soms zijn ze gewoon ook nog heel boos of verdrietig over de scheiding en dan moeten ze ook nog het meest dierbare dat ze hebben in het weekend laten gaan, en de zorg overlaten aan de man waar ze boos op zijn en een wildvreemde vrouw. Het beste kun je die klachten dan ook begripvol aanhoren, vragen wat ze dan willen, en vervolgens bespreken of en waarom je dat wel of niet wil doen.

In jullie huis bepalen jullie hoe het gaat
Wil de biologische moeder het hele weekend bepalen, en ook nog bepalen hoe jullie de kinderen moeten opvoeden, zeg dan duidelijk dat jullie baas willen zijn over je eigen weekend en zelf verantwoordelijk zijn voor de kinderen als ze bij jullie zijn. Als jullie goed nadenken over de opvoeding die jullie ze mee willen geven, dat samen bespreken en daar echt achterstaan, dan mag je daarin standvastig zijn. Jullie doen het op jullie manier, en moeder mag het op haar manier doen. Het is fijn voor de kinderen als het een beetje overeenkomt, maar als dat niet zo is, dan kunnen kinderen daar heel goed mee omgaan. En de bonus voor hen is dat ze in het ene gezin het één leren, en in het andere gezin het andere. Dan kunnen ze later zelf een goed gefundeerde keuze maken.

December 2017
Nanda Poulisse, Gezinspraktijk Gestel 

Let op: Deze blogs verschijnen 12 oktober 2024 in boekvorm en zijn dan na een tijdje online niet meer beschikbaar. Het boek heet Stief-wijzer. Een gids voor samengestelde gezinnen. Je kunt het bestellen in de webshop van de Stiefacademie Nederland. 

P.S. Deel je deze blog met familie en vrienden die ook tips kunnen gebruiken bij het runnen van hun samengestelde gezin? Daar doe je hen en mij een plezier mee.