Problemen met je stiefkinderen samen oplossen

Veel stiefouders worstelen met hun stiefkinderen. Ze maken zich zorgen over hen, ze vinden het moeilijk een band met hen op te bouwen, of ze ergeren zich aan hun gedrag. Onlangs las ik Luisteren naar Kinderen, een boek over opvoeding van Thomas Gordon. Het is een klassieker, maar voor stiefouders zeker een aanrader. Er zijn trouwens nog steeds Gordon opvoedcursussen te volgen.

Als je kind een probleem heeft
Gordon stelt dat je er goed aan doet om vooral actief te luisteren, als je ziet dat een kind ergens mee zit of niet lekker in zijn vel zit. Dat betekent dat je zijn gevoel benoemt, en vraagt wat er is. Bijv. “ik zie dat je boos bent, wat is er aan de hand”? Als het kind dan reageert met “zij ook altijd met haar gezeur”, dan benoem je weer het gevoel en je vat samen wat je gehoord hebt. Dus bijv. “je ben geërgerd omdat je vindt dat M. zeurt. Klopt dat?” De kans is groot dat het kind dan meer gaat vertellen over wat hem dwars zit. Jij benoemt dan weer het gevoel, en checkt of je goed begrepen hebt wat hij zegt, en zo verder. Dit is een manier om kinderen hun verhaal te laten doen. Dat lukt alleen als je niet er tegen in gaat, niet zegt dat het wel meevalt, niet het opneemt voor M., niet zelf met een oplossing aan komt zetten. Als het probleem dan op tafel ligt, kun je het kind vragen hoe hij dit op zou willen gaan lossen. Ook dan is het belangrijk om alleen te luisteren, en de oplossingen niet te veroordelen. Je kunt wel vragen hoe hij de oplossing dan in de praktijk zou uitvoeren, of wat hij ervan verwacht. En je kunt vragen of hij ook nog andere oplossingen kan bedenken. Het kind zal een oplossing die het zelf bedacht heeft, eerder uitvoeren, dan één die jij bedacht hebt.

Als jij een probleem hebt met het kind
Er zijn ook situaties waarin jij ergens mee zit. Als jij bijv. last hebt van het gedrag van het kind, hoeft het kind zelf daar geen enkel probleem mee te hebben. Denk bijv. aan een kind dat zijn spullen niet opruimt. In dat geval vertel je aan het kind waar jij last van hebt, welk gevoel je daardoor hebt, en je zegt dat je op  zoek bent naar een oplossing. Je zou bijv. kunnen zeggen: “ik heb er last van dat het hier zo’n rommel is in huis. Ik word er onrustig van in mijn hoofd, dus dan ga ik opruimen, en dan word ik steeds chagrijnig omdat ik het niet eerlijk vind dat ik jouw troep moet opruimen”. Vervolgens gaan jullie samen op zoek naar een oplossing die voor alle partijen acceptabel is. Luister naar alle oplossingen die het kind aandraagt. Het is hierbij belangrijk dat je zijn ideeën herhaalt (dat mag ook in je eigen woorden), zodat het kind hoort dat je goed luistert en zijn plannen begrepen hebt. Maak een lijst van alle oplossingen, ook de onzinnige en wijs nog niks af. Vervolgens kiezen jullie er één uit die voor iedereen acceptabel is. Die gaan jullie proberen. Spreek af wanneer je de oplossing gaat evalueren. Neem daar de tijd voor en doe dat bijvoorbeeld met iets lekkers erbij. Vraag het kind hoe het vindt dat het gaat, herhaal dat weer, en vertel hoe jij vindt dat het gaat. Vervolgens kun je de aanpak bijstellen, of een andere aanpak gaan proberen. Op deze manier maak je samen een afspraak. En een afspraak is heel iets anders dan een regel. Een regel is opgelegd. Een kind dat het niet met de regel eens is, weigert zich eraan te houden en wordt wrokkig, óf het houdt zich er wel aan, maar alleen omdat het bang is voor straf, of voor gedoe. In beide gevallen is de kans groot dat er (op den duur) verwijdering ontstaat.

Leer kinderen hun eigen problemen op te lossen: een kwestie van vertrouwen
Kinderen die niet gewend zijn aan deze manier van opvoeden, zullen er in het begin aan moeten wennen. Als ouders altijd een oplossing aangedragen hebben voor al hun problemen, is het voor hen moeilijk om ineens zelf een oplossing te bedenken. Gordon is er dan ook een groot voorstander van om kinderen van jongs af aan te leren hun eigen problemen op te lossen. Dus als een kleuter bij je komt en zegt dat het zijn knuffel kwijt is, vertel het dan niet waar het zou kunnen gaan zoeken, maar zeg: “oh dat is vervelend, je mist je knuffel, waar zou die toch kunnen zijn?” En dan wacht je tot het kind zelf gaat zoeken. Voor veel ouders is dat heel erg moeilijk. Je bent al gauw geneigd om te zeggen, ga eens op je kamer kijken, misschien ligt hij in je bedje, of nog erger, je gaat zelf zoeken. Maar dan leer je het kind niet om zelf te denken, en je geeft daarmee eigenlijk ook aan dat je er geen vertrouwen in hebt dat je kind zijn knuffel zelf weer kan vinden.
Kinderen kunnen veel meer zelf dan je denkt. Alleen bemoeien wij ouders ons er veel te veel mee. Neem een kind dat een zandkasteel bouwt en lekker bezig is. Dan komt papa, en die vindt dat er een gracht omheen moet, en mama vindt dat het kasteel versierd moet worden met schelpjes. Zo maken we kinderen afhankelijk van onze ideeën. Dat kun je stimuleren noemen, maar in wezen stimuleer je dan toch niet dat zijn eigen creativiteit op gang komt.  

Kinderen zijn erbij gebaat als je vertrouwen toont in wat ze doen. Een puber die na maanden op de bank vertelt dat hij een sollicitatiegesprek heeft voor een vakantiebaantje, wil niet horen dat hij moet zorgen dat hij op tijd is, en dat hij zich netjes aan moet kleden. En hij wil al helemaal niets horen zoals: “dat is toch niks voor jou, dat kun jij niet, of dat hou je nooit vol”. Zeg liever: “wat fijn, wat voor werk is het precies, vind je het spannend, heb je er zin in?" Dat motiveert en zo hoor je vanzelf wel of hij zelf ook bedenkingen heeft.

Mocht je kind ondanks jouw vertrouwen, toch een tegenvallende ervaring hebben, dan doe je er goed aan om je kind te troosten, te zeggen dat het goed is dat hij het geprobeerd heeft, en dat hij toch weer een ervaring rijker is, waar hij iets van geleerd heeft. Kinderen leren uiteindelijk het meest door dingen zelf te ervaren, net als volwassenen.

Nanda Poulisse, Gezinspraktijk Gestel
Juni 2020

Let op: Deze blogs verschijnen 12 oktober 2024 in boekvorm en zijn dan na een tijdje online niet meer beschikbaar. Het boek heet Stief-wijzer. Een gids voor samengestelde gezinnen. Je kunt het bestellen in de webshop van de Stiefacademie Nederland. 

Meer lezen? 
Een band opbouwen met je stiefkinderen
Van wie is dit probleem: van jou, je ex-partner of jullie kind?
Kinderen van gescheiden ouders zelf de regie geven

Je mag deze blog gerust delen. Ik ben er blij mee.