Over insider en outsidergevoelens in het samengestelde gezin

Twee oorzaken van ruzie in het samengestelde gezin. 

Onlangs nam ik deel aan een webinar van Cindy Schepers (collega stiefcoach in Bierbeek, België) en leerde het volgende over twee gevoelens die in bijna alle samengestelde gezinnen spelen, en daar veel problemen veroorzaken: het outsidergevoel en het insidergevoel. In feite zijn het twee gevoelens waar de gezinsleden mee moeten leren leven. 


Het outsidergevoel
Het eerste is het gevoel dat je een outsider bent. Vaak komen stiefmoeders bij mij met deze klacht. Ik voel me er niet bij horen, ik word genegeerd, ik voel me zo buitengesloten. Ik heb geen plek in het gezin zodra de stiefkinderen er weer zijn. Misschien helpt het je om te weten dat dit gevoel erbij hoort, dat heel veel stiefmoeders (en stiefvaders) dit gevoel hebben, en dat het niet aan jou ligt, of aan het feit dat je stiefkinderen je niet mogen. Het gevoel is er omdat je in een bestaand gezinssysteem, met alle gebruiken en gewoontes, erbij komt, en dat terwijl de kinderen er niet om gevraagd hebben. Voor hen ben je een relatieve vreemde. Zij hebben behoefte aan het vertrouwde thuisgevoel, en dat is nu eenmaal anders nu jij er bent met jouw gebruiken en gewoontes. Dus richten ze zich nog zoveel mogelijk op hun vader (of moeder), en proberen ze te doen of alles nog zo is, zoals het was.

Overigens, ook stiefkinderen kunnen last hebben van dit outsidergevoel. Bijvoorbeeld als ze weer terugkomen van de andere ouder, kunnen ze het idee hebben dat zij er niet echt bij horen. Dat de stiefouder hun vader of moeder heeft ingepikt, of dat de andere kinderen (stiefbroers en -zusjes en halfbroers en -zusjes) van alles hebben meegemaakt in de tijd dat zij er niet waren, en zij dus veel gemist hebben. Het komt vaak voor dat ze zich dan weer in het gezinssysteem proberen te vechten door extra aandacht te vragen. Ze wurmen zich tussen jou en je partner, ze klampen zich vast aan hun eigen ouder, of ze vragen aandacht door negatief, of positief gedrag, zodat jullie niet om hen heen kunnen, en hen zien staan.

Zelfs een ex-partner kan te maken hebben met het outsidergevoel. Stel, het nieuw samengestelde gezin gaat een leuk uitstapje maken, of viert een feest, en hij of zij is daar niet bij. Dat kan heel erg het gevoel geven dat je er niet meer bij hoort.

Het insidergevoel
Het andere gevoel dat veel voorkomt in het samengestelde gezin is dat van de insider. Dit is wat ik eerder beschreef als een loyaliteitsconflict. Het is het gevoel van ‘in spagaat staan’. Je wil zo graag dat al je gezinsleden gelukkig zijn, maar voelt je gedwongen om partij te kiezen voor de één dan wel de ander. In mijn praktijk hebben vaders hier veel mee te maken. Hun nieuwe partners klagen over het gedrag van de kinderen, en vinden dat zij die er op aan moeten spreken. Maar de vaders hebben niet zo’n moeite met dat gedrag, en kunnen zich goed voorstellen dat de kinderen moeite hebben met de nieuwe situatie en nieuwe regels, dus ze willen dat liever niet doen. Maar tegelijkertijd willen ze hun nieuwe partner wel ter wille zijn. Dit gevoel speelt op als je kind aan je vraagt of het extra kan komen, en je nieuwe partner zich juist verheugd had op een weekendje met jou samen. En het speelt op als je een weekendje weggaat met je partner, terwijl je kind in dat weekend een belangrijke wedstrijd heeft. Je moet kiezen, en wat je ook kiest, er is altijd iemand teleurgesteld.

Soms gaat het om de keuze tussen je ex-partner en je nieuwe partner. Je ex-partner wil graag een weekje weg en vraagt of jij de kinderen kunt hebben. Je wil dat graag doen, ook om de relatie met haar goed te houden, maar je weet dat je nieuwe partner er niet op zit te wachten. Kies je voor de één, dan is de ander teleurgesteld, of ronduit boos.

Ook kinderen kunnen last hebben van het insidergevoel. Als ze met moederdag ook een cadeautje maken voor hun stiefmoeder, heeft hun eigen moeder daar dan moeite mee? En als ze niets geven aan hun stiefmoeder, voelt die zich dan tekort gedaan? En wat als de afspraak is dat ze volgend weekend naar mama gaan, en papa vraagt of ze mee naar de 40-jarige bruiloft van opa en oma gaan, wat moeten ze dan kiezen?

Hoe ga je hiermee om?
Outsider- en insidergevoelens zijn inherent aan het samengestelde gezin. Ze horen erbij, en het beste wat je kunt doen, is die gevoelens verduren, en ermee (leren) leven. Dat is zeker niet makkelijk. Het helpt wel als beide partners (en andere betrokkenen, inclusief de kinderen) weten dat die gevoelens normaal zijn en bekend zijn met de termen. Je kunt dan zodra je één van de gevoelens herkent, benoemen dat je er last van hebt. De ander doet er dan goed aan om te luisteren, het gevoel te erkennen, en te zeggen dat hij of zij begrijpt dat je het er moeilijk mee hebt. Vervolgens kun je elkaar vast houden, zodat je weet dat de verbinding tussen jullie er in elk geval wel is.

Ook voor de kinderen is het fijn als jullie (en zijzelf) deze gevoelens herkennen. Je kunt dan tegen elkaar zeggen: "Goh, zou Karel last hebben van het outsidergevoel, en daarom zo druk doen?" En tegen Karel kun je zeggen: “Goh joh, voel je je er een beetje buiten staan? Lastig hè, dat je iedere keer weer een week van het leven hier moet missen”.

Als het insidergevoel speelt, kun je ook aan de betrokkenen zeggen dat je je in spagaat voelt staan. Vervolgens kun je vertellen welke keuze je gemaakt hebt en uitleggen waarom je deze keer daarvoor gekozen hebt. Dat maakt het voor de benadeelde partij wat beter te verteren.
Als je keuze consequenties heeft voor de agenda van je nieuwe partner, is het wel altijd goed om met deze te overleggen voor je instemt met bijvoorbeeld afwijken van de omgangsregeling. Dat vermindert namelijk het outsidergevoel.

In de praktijk zal het vaak zo zijn dat ouders kiezen voor hun kinderen ten nadele van hun nieuwe partner. Soms is dit uit schuldgevoelens, of uit medeleven met de kinderen (ze hebben het al zo moeilijk), en soms is dit omdat kinderen nu eenmaal kwetsbaarder zijn dan volwassenen en je er als ouder graag voor hen wilt zijn. Als stiefouder heb je dit te verduren. Dat valt niet altijd mee, maar het is wel belangrijk dat je dit doet. Het verduren wordt wel makkelijker als je erkenning krijgt voor de pijn die dit met zich meebrengt. En de keuze hoeft natuurlijk ook niet altijd in het voordeel van de kinderen uit te vallen. Een samengesteld gezin is er ook bij gebaat als ouder en stiefouder het samen goed hebben, als de liefde stroomt. En dat betekent dat het heel legitiem is om regelmatig tijd te maken om met zijn tweeën iets te doen. De kinderen zijn er dan weer wel mee geholpen als je hen uitlegt waarom je dit doet, en begrip opbrengt voor hun mogelijke teleurstelling.
 
27 oktober 2021
Nanda Poulisse, Gezinspraktijk Gestel 

Let op: Deze blogs verschijnen 12 oktober 2024 in boekvorm en zijn dan na een tijdje online niet meer beschikbaar. Het boek heet Stief-wijzer. Een gids voor samengestelde gezinnen. Je kunt het bestellen in de webshop van de Stiefacademie Nederland. 

Meer lezen?
Er staan nog veel meer blogs over samengestelde gezinnen en echtscheiding op deze website. Scroll omlaag tot je een onderwerp vindt dat je aanspreekt. Lees bijvoorbeeld:
Mijn stiefkind negeert me
Vaders en hun rol in het samengestelde gezin
Als praten niet meer helpt in jullie samengestelde gezin
Ik voel me niet thuis in mijn samengestelde gezin

Je mag deze blog gerust delen. Ik ben er blij mee.
Een aanbeveling op Facebook, helpt andere mensen om deze blogs te vinden.