« terug naar het overzicht

Mijn stiefkind liegt

9 maart 2022

Mijn stiefkind liegt
Ik heb een hekel aan liegen. Ik deed het vroeger (bijna) nooit. Mijn vader zei weleens “er komt een kruis op je voorhoofd als je jokt”. Ik geloofde dat niet echt, maar wilde toch niet riskeren dat hij mij op een leugen zou betrappen. Maar veel kinderen liegen nogal eens, of gaan door een fase heen waarin ze dat doen.

Waarom liegen kinderen?
Kinderen liegen om verschillende redenen. Ze fantaseren iets wat ze graag zouden willen en vertellen er dan over alsof het echt gebeurd is. Of ze vertellen een spannend verhaal in de hoop daar aandacht mee te krijgen. Of ze hebben geen zin om iets te doen en zeggen dat ze het al gedaan hebben. Of ze hebben iets stoms of fouts gedaan en ontkennen dat uit angst voor straf. Of ze willen hun ouders niet teleurstellen en doen net alsof het op school of met hun studie heel goed gaat. Of ze vinden dat hun ouders niet alles hoeven te weten en verzekeren hen dat ze echt niet roken, drinken, blowen, een vriendje/vriendinnetje hebben en ‘het daar mee doen’.

Waarom liegen kinderen van gescheiden ouders?
Allereerst is het goed om te weten dat hele kleine kinderen nog geen goed besef van de tijd hebben. Dus het kan zijn dat je kind vertelt dat het het hele weekend bij oma gelogeerd heeft (en jij al boos wordt op papa, want dat was niet het idee van de omgangsregeling), terwijl de logeerpartij een paar maanden geleden plaats vond.

Als ouders gescheiden zijn liegen kinderen soms uit loyaliteit. Ze vertellen wat hun ouders graag horen en doen hun best om hun ouders niet te bezeren. Als ze weten dat papa het vervelend vindt dat hun stiefvader met hen naar een voetbalwedstrijd gaat, dan zeggen ze tegen papa dat het niet doorging of dat er niks aan was. Of als ze met hun vader en zijn nieuwe vriendin op vakantie zijn geweest, en het daar prima naar hun zin hadden, zeggen ze toch tegen mama dat ze zich verveeld hebben en dat papa alleen aandacht had voor zijn vriendin. Niet alleen denken ze zo hun ouder te plezieren, of niet te bezeren, maar soms willen ze ook gewoon voorkomen dat hun ouder boos wordt op hen of negatieve opmerkingen gaat maken over de ouder met wie ze het leuk hadden. Een beetje onder het mom van: dan kan ik nog beter zelf iets negatiefs zeggen. Dan heb ik in elk geval de controle nog.

Het komt ook voor dat kinderen liegen over hun stiefouder. Dan heeft de stiefmoeder het kind bijvoorbeeld ’s middags geholpen met zijn huiswerk, en ’s avonds zegt het kind dan tegen zijn vader dat hij zijn huiswerk nog moet doen en dat stiefmoeder hem niet wilde helpen. Of ze verzinnen dat hun stiefvader hen heeft geslagen, hen afsnauwde, gemeen tegen hen deed.
Het kan zijn dat kinderen dit doen omdat ze de nieuwe vriend(in) niet aardig vinden en hopen dat die snel weer vertrekt. Soms vinden ze hem/haar wel aardig, maar willen ze toch graag dat deze persoon vertrekt, zodat papa en mama weer bij elkaar kunnen komen. Het kan ook zijn dat het kind de nieuwe vriend(in) eigenlijk best aardig vindt, maar dat van zichzelf niet zo mag vinden, omdat dat verraad aan zijn eigen vader of moeder zou betekenen. Laatst hoorde ik van een stiefkind dat leugens over haar stiefmoeder vertelde omdat ze jaloers was op de band die deze stiefmoeder met haar eigen dochtertje had. En wie weet is het kind aan het uitproberen wat er gebeurt. Blijft de stiefouder toch vriendelijk? En hoe reageert de eigen ouder? Staat die achter hem of kiest die partij voor de nieuwe partner? En dan kan het ook nog eens zo zijn dat het kind niet eens bewust liegt, maar dat het hem/haar een soort van overkomt (de Engelsen zeggen: they get carried away). Het kind weet dan achteraf wel dat het niet klopt wat het gezegd heeft, maar durft dit niet toe te geven, want dan loopt het het risico dat het de liefde van de ouder verliest.  
 
Het effect op samengestelde gezinnen
Ik hoor regelmatig van gescheiden ouders en stiefouders dat ze er heel veel moeite mee hebben als de kinderen bij hen thuis een ander verhaal vertellen dan bij de andere ouder. Ze begrijpen het niet, en gaan erg aan zichzelf twijfelen. Vaak nemen ze het de kinderen ook kwalijk, want het zorgt voor een grote verwijtenstroom vanuit de andere ouder. Bovendien is het heel erg schadelijk voor het vertrouwen in het kind, en het vertrouwen tussen de beide biologische ouders.

Stiefouders die zwart gemaakt worden door hun stiefkinderen zijn dikwijls diep geraakt. Ze doen vaak geweldig hun best, en dan krijgen ze dit. Het is stank voor dank. Daarnaast zijn er stiefouders die eerlijkheid heel belangrijk vinden en niet begrijpen waarom hun stiefkinderen hun toevlucht tot leugens nemen. Het maakt hen ongerust, verdrietig en boos. Ze bespreken hun zorgen met hun partner en als die er niet zo zwaar aan tilt, voelen ze zich niet gehoord, niet serieus genomen. Vaak kom er dan gedoe van tussen hen tweeën.

Adviezen

• Wees je ervan bewust dat veel kinderen liegen en dat het vaak een fase is waar ze doorheen gaan. Je hoeft je er dus niet heel ongerust over te maken, maar toch is het wel goed om er iets aan te doen.
• Geef zelf het goede voorbeeld, bijvoorbeeld door een eerlijk antwoord te geven op vragen van kinderen (ze hoeven overigens niet alle details te weten).
• Bespreek waarom je het belangrijk vindt dat het kind eerlijk is. Vertel dat je het wilt kunnen vertrouwen. Vertel bijvoorbeeld het verhaal van de vrouw die voor de grap steeds BRAND, BRAND riep. In het begin schoot iedereen haar te hulp. Maar toen er een keer echt brand was, kwam niemand haar meer helpen.
• Geef geen straf als je kind iets doms doet of een fout maakt. Dan hoeft het over zulke dingen ook niet te liegen. In plaats daarvan kun je met het kind een oplossing zoeken voor de schade die het veroorzaakt heeft.
• Prijs het kind als het eerlijk is tegen je is en fouten of ongelukjes opbiecht.
• Leg aan het kind uit wat de gevolgen zijn van zijn fantasieverhalen: papa en mama krijgen er ruzie over, ze worden ongerust of het kind het bij de andere ouder wel goed heeft, gaan daar vragen over stellen, of worden verdrietig of boos. Het vertrouwen tussen de ouders gaat er door achteruit, en dat heb je juist nodig als je gescheiden bent.
• Vertel als stiefouder wat het met je doet als het kind negatief over jou praat. Zeg dat je er onzeker van wordt en verdrietig, en dat je het dan moeilijk vindt om het kind aardig te vinden, terwijl je dat juist wel graag zou willen.
• Verwacht niet dat het kind kan antwoorden op de vraag waarom het liegt. Waarom vragen zijn erg moeilijk voor kinderen (en volwassenen).
• Bedenk dat het voor een kind heel moeilijk is om een leugen toe te geven. Het is een soort gezichtsverlies. Het zal dan eerder proberen zich eruit te redden door een nieuwe leugen te vertellen.
• Beter is het om kort te zeggen dat je het gevoel hebt dat het niet klopt wat het kind gezegd heeft, en dan te zeggen dat je het verdrietig of vervelend vindt dat het de waarheid niet durft te vertellen. Ontkent het kind dat het gelogen heeft, ga er dan verder niet op in.
• Bespreek het liegen met de andere ouder en met je partner. Uit je zorgen hierover en spreek af dat je bij onwaarschijnlijke verhalen bij de ander checkt of ze wel kloppen.
• Stiefouders doen er goed aan hun gevoel met hun partner te bespreken. Het is belangrijk dat die dat serieus neemt (en het niet bagatelliseert), zodat de stiefouder zich erkend voelt en zich niet alleen voelt staan. Bespreek vervolgens samen hoe je met het liegen om gaat.

Maart 2022
Nanda Poulisse, Gezinspraktijk Gestel 

Let op: Deze blogs verschijnen 12 oktober 2024 in boekvorm en zijn dan na een tijdje online niet meer beschikbaar. Het boek heet Stief-wijzer. Een gids voor samengestelde gezinnen. Je kunt het bestellen in de webshop van de Stiefacademie Nederland. 

Wil je meer lezen over samengestelde gezinnen of leugenachtig gedrag? Lees dan
Gedragsproblemen-en-loyaliteit-na-echtscheiding-en-in-samengestelde-gezinnen
Een-stiefgezin-vraagt-om-veel-erkenning
 
Wie even googlet kan op internet veel goede blogs vinden over jokken en liegen. Waarom liegen kinderen van een bepaalde leeftijd, en wat kun je dan als ouder doen? Zie bijvoorbeeld:

Waarom-liegt-mijn-kind-reden-per-leeftijd-6-tips-over-liegen

P.S. Wil je deze blog delen met familie en vrienden die ook tips kunnen gebruiken bij de opvoeding? Graag. Je doet er hen en mij een plezier mee.